In de jaren 1970 brachten boeken over de Eerste Wereldoorlog, “de Grote Oorlog” van 1914-1918 vooral verslagen over operaties en gevechten. Deze boeken werden toen geschreven door officieren, generaals en aalmoezeniers.
Er ontbrak de “stem”, de “kijk” van de soldaten in de loopgraven, van vluchtelingen, van vrouwen die zich moesten inzetten om te overleven.
Op 11 november 1977 nodigde Opbouwwerk Heuvelland jongeren uit. Deze “Dag van de Wapenstilstand” was voor hen een vrije dag, niet meer, niet min. Zij hebben er geluisterd naar getuigenissen van Marie Beck en Oscar Ricour, die in 1969 waren opgenomen. De jongeren waren geraakt door deze getuigenissen.
Ze werden aangemoedigd om regelmatig dezelfde man of vrouw te bezoeken die de Eerste Wereldoorlog had meegemaakt. De jongeren kwamen terecht in gezinnen waar ze aan oma zeiden: “Metje, zwijg nu eens over die oorlog, ’t is altijd het zelfde verhaal”. Deze keer kregen opa, oma, buurman, buurvrouw bezoek van jongeren die luisterden.
Na enkele weken waren er 40 medewerkers, jongeren en ouderen, in de ploeg die zich de “ELFNOVEMBERGROEP” noemde
Wanneer er een goede verhouding was tussen “oud” en “jong”, werden kleine bandopnemertjes meegegeven om hun getuigenissen op te nemen. Zo ontstond een belangrijk klankarchief.
Vrijwillig(st)ers van de Elfnovembergroep hebben hier in de streek (langs beide zijden van de Frans-Belgische grens) getuigenissen opgenomen van 27 mannen en 13 vrouwen. (in Belle-F, Boeschepe-F, Dikkebus-B, Dranouter-B, Elverdinge-B, Hollebeke-B, Ieper-B, Jette-B, Kemmel-B, Klerken-B, Loker-B, Mesen-B, Nieuwkerke-B, Poperinge-B, Reningelst-B, Steenvoorde-F, Voormezele-B, Westouter-B, Wijtschate-B, Wulvergem-B en Zillebeke-B)
Kurt Fagnoul uit Eupen bezocht twee Duitse oud-soldaten in een rusthuis in Monschau bij Aken. Edmond Dorémieux, een Bellenaar uit Lot-et-Garonne, noteerde een getuigenis in zijn geboortestreek. Margaret Brooks, van de afdeling “Sound records” van het Imperial War Museum in Londen, bezorgde ons enkele getuigenissen van Britten:
Een keuze uit deze getuigenissen werd gepubliceerd in het boek “VAN DEN GROOTEN OORLOG”, dat op 11 november 1978 voor het eerst werd uitgegeven. (In 2004 verscheen de vijfde uitgave) (uitgaven 1978-2004: samen 17.000 exemplaren).
Deze getuigenissen, opgenomen in de streektaal van Steenvoorde-F tot Ieper-B, hebben we uitgeschreven in het Nederlands, in een vorm die de spreektaal zo dicht mogelijk benadert, zo dat het boek kan gelezen worden in heel het Nederlandse taalgebied (Vlaanderen-Nederland). In Nederland was en is er een ruime belangstelling voor het boek. Minstens 1500 exemplaren zijn in Nederland verspreid.
Geïnspireerd door deze getuigenissen werd door Marieke Demeester, met medewerking van Stefaan Dehollander en Jan Hardeman, een volksspel geschreven “NOOIT BRENGT EEN OORLOG VREDE”. 60 amateurs, onder leiding van beroepskrachten (regie: François Beukelaers, Brussel – choreografie: Lea Daan, Antwerpen – liederen en zang: Wannes Van de Velde, Antwerpen) repeteerden van april tot november 1978. Gerard Alsteens GAL tekende de affiche.
Het volksspel werd in Kemmel opgevoerd in een loods die door vrijwilligers werd omgebouwd tot een schouwburg met 800 zitplaatsen (met medewerking van het Wiener Circus, dat zitbanken en verwarmingsinstallatie bezorgde). Eerste voorstelling: 11 november 1978. De "frontschouwburg" was zes keer volzet.
Twee grote vredesorganisaties, het “Overlegcentrum voor de Vrede” (Vlaanderen) en “Paix et Développement” (Wallonië) nodigden de Elfnovembergroep uit om te spelen in Brussel in het Paleis voor Schone Kunsten in januari 1979. Het werd een groot succes.
Voor het gedeeltelijk Franstalig publiek verzorgden we een résumé in het Frans en zongen we het slotlied in het Frans en het Nederlands
Tijdens het volgende theaterseizoen bracht de groep het stuk in Antwerpen, Gent, Hasselt, Oostende, Roeselare, Turnhout en terug in Brussel. Samen 19 voorstellingen voor 16.000 toeschouwers. Er verschenen tientallen artikels in de pers in binnen- en buitenland (In het groepsarchief 88 persknipsels in 4 talen).
Het Franse theaterblad “Théâtre-Public” (Parijs) schreef “L’Evénement théâtral de l’année”. Op de Unesco-theaterconferentie in Wenen in 1979 werd een lezing gehouden over dit volksspel. In 1980 ontving de groep de Van Peene-Miry-theaterprijs.
Onder de titel “ECCE HOMO” (Aanschouwt de Mens) richtte de Elfnovembergroep in 1988 een succesvolle tentoonstelling in. De tentoonstelling toonde waartoe mensen in staat zijn in oorlogstijd: positief, negatief.
De tentoonstelling, in het Streekhuis Malegijs in Kemmel, confronteerde de vele getuigenissen met foto’s en voorwerpen uit de Eerste Wereldoorlog, met poëzie en met kunstwerken van o.m. Frank Brangwyn, Albert Hahn, Käthe Kollwitz en Frans Masereel.
In vier weken tijd waren er 7.000 bezoekers, een derde van over de Franse grens. Er was een gidsje in het Nederlands en het Frans. “Le Monde” schreef over de eerste tentoonstelling over WO I “sans portraits de généraux”.
In 2002 hebben we een kopie van de grote tekening van Frans Masereel tentoongesteld: “France, juin 1940”. (33 meter lang). Het bedrijf Doublet in Avelin-F maakte er een doek van, dat we doorgeven aan scholen en verenigingen die een vredeswerking opzetten.
In 2004 verzorgden we in Mesen de tentoonstelling “Vluchten, van alle Tijden!”. In deze tentoonstelling werden foto’s, documenten, voorwerpen van vluchtelingen uit onze streek in ’14-’18 geplaatst tegenover foto’s, documenten en voorwerpen van vluchtelingen uit de Tweede Wereldoorlog en uit de actualiteit.
Bij deze gelegenheid werd bij de vijfde uitgave van het boek “Van den Grooten Oorlog” een CD gevoegd met getuigenissen van vluchtelingen.
In 2006, na het overlijden van de laatste getuige (Martha Brion °1908 +2005), hebben we een avond ingericht waarbij mensen, die de getuigen nog gekend hebben, enkele getuigenissen hebben voorgesteld. Op verzoek van de maire van Boeschepe-F werd een dergelijke avond gehouden op 10 november 2008 in de Sint-Maartenskerk in Boeschepe. Daar lazen ook twee Boeschepenaars getuigenissen (bv. Charles Verdonck vertelde wat in 1978 werd opgenomen van zijn vader). Fransen en Belgen brachten er deze getuigenissen in het West-Vlaams. Deze avond werd opgenomen in het programma van het département du Nord.
In 2008 hebben we twee uitgaven verzorgd (Duits-Nederlands en Duits-Frans) van het boek dat Adolf Sempf in 1920 schreef: “Der Tod am Kemmel”
Marieke Demeester verzorgde de Nederlandse vertaling. Gerd Schützbach en Martine Pottier verzorgden de Franse vertaling.
Het Nederlands Persmuseum in Amsterdam bezorgde twee tekeningen van Albert Hahn: “de Zaaier” (6 april 1918) en.”Ecce Homo” (13 april 1918)
Albert Hahn (Groningen 17 maart 1877 – Amsterdam 3 augustus 1918) was een kunstenaar met een vlammende en stuwende overtuiging.
Op 11 november 2010 verzorgden we in Westouter een meertalige poëzie-avond “Oorlog en Vrede” waar naast gedichten in het Nederlands en het Frans ook gedichten werden gelezen in het Deens, Duits, Engels, Jiddisch en Pools.
We verzamelen verder gedichten rond oorlog en vrede, samen met het Gentse “Poëziecentrum” en de “Maisons de la Poésie” in Beuvry (PdC) en Namen (Wall.)
We hebben in de loop van de jaren ook schoolgroepen ontvangen. We zorgden voor aangepaste tochten en bezoeken, met een eigen toelichting, afgestemd op de klasgroepen. De laatste jaren alleen nog klassen uit het Da Vinci-college van Roosendaal (Nederland).
Voor scholen is een toneelstuk klaar “Wachten op Gisteren” (geschreven door Marieke Demeester) dat zal kunnen gespeeld worden door leerlingen en één vrouwelijke leerkracht, bij voorkeur in 2017 en 2018.
Alle opnamen van de getuigen (1969-1978 en daarna) werden opnieuw beluisterd. We ontdekten dat door de haast om het volksboek VAN DEN GROOTEN OORLOG op 11 november 1978 klaar te krijgen, soms een boeiende alinea niet opgenomen werd. De nieuwe uitgave (april 2016) is merkelijk verbeterd en bevat heel wat nieuwe verhalen.
Het boek “Van den Grooten Oorlog” is er nu ook in het Frans. Noëlle Michel heeft het vertaald: "TEMOIGNAGES DE LA GRANDE GUERRE".
2014-2018. Ondertussen heeft de Elfnovembergroep in Westouter (in de Hellegatstraat, op korte afstand van de dorpskern, een GEDACHTENISTUIN geopend waar herinnerd wordt dat zovelen in België en Noord-Frankrijk – en vooral in deze streek - kinderen en kleinkinderen zijn van VLUCHTELINGEN. De ruimte is uitgebouwd door bedrijven uit de streek en door vrijwilligers. De startopening van deze Gedachtenisruimte – midden de natuur - is doorgegaan op Wereldvluchtelingendag 20 juni 2015. Op een palenwand zijn reeds een dertigtal vluchtroutes van gezinnen weergegeven.
In het boek “De Stilte van de Salient” (Lannoo 2005), dat de ontwikkeling beschrijft van de herinnering aan de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek, wijdt Johan Meire een hoofdstuk aan de Elfnovembergroep: Hoofdstuk 10 - blz 239-247:
EEN KEERPUNT IN DE STREEK: DE ELFNOVEMBERGROEP
